Բանաստեղծություններ
Աքաղաղն ու կտուրը
Աթաբեկ Խնկոյան
Մի աքաղաղ
Կարմրապեծիկ,
Իր ոտքերը
Երկար ու ձիգ,
Կտրին տալով`
Վեր–վեր ձգվեց,
Ու զարմանքով
Ինչ հարց տվեց.
-Էս ո՛նց է, որ
Ես զոռ տալիս,
Էս կտուրը
Փուլ չի գալիս:
Փիսոն
Читать далее «Սեպտեմբերի ընթերցարան 2022»
Արան թագավորն ու Անմահական այգին
Հին ժամանակներում, երբ դեռ գառն ու գելը միամիտ խաղում էին իրար մոտ, երբ գետերը կաթն ու մեղրն էին հոսում, երբ ամենուրեք տիրում էր սերն ու հանգիստն անվրդով, արևուլուսի կողմերում թագավորում էր Արան թագավորը։
էն երկնքի պայծառ արևի նման ամենքի սիրտն էլ ուրախացնում ու ջերմացնում էր Արան թագավորը, էն գարունքվա անձրևի նման ամենքի վրա էլ հավասար թափվում էր նրա բարությունը։
Էսպես թագավորեց երկար ժամանակ։
Երբ որ ծերացավ, միտ արեց՝ մի էն տեսակ բան շինի, որ իրենցից հետո բարի հիշատակ մնա աշխարքի երեսին։ ու յոթ ճամփի մեջտեղում շինեց Անմահական մշտադալար այգի։ Անմահական այգի Այգի մի ասա,մի դրախտ ասա՝ լիքը զրնգուն աղբյուրներով ու կարկաչուն վտակներով, հազարագույն ծաղիկներով, ամեն տեսակ նախշուն երգող հավքերով։ Այգու մեջ էլ այգեպաններ դրեց ու պատվիրեց, որ դուռը միշտ բաց պահեն՝ ով ուզի մտնի, ուտի, տանի, եկող-գնացողին՝ «չէ» չլինի։
Ու յոթ ճամփով ամեն կողմից արձակ-համարձակ գալիս էին մարդիկ, լիքը այգում, ուտում-խմում լիանում, անց կենում-գնում։
Ձեռնոցը
Ուկրաինական ժողովրդական հեքիաթ
Անտառով գնալիս մի ծերունի կորցնում է ձեռնոցը: Մուկը գալիս,մտնում էմեջը և ասում.
–Ինչ տաքուկ է,էստեղ էլ կապրեմ:
Ցատկոտելով գալիս է գորտը:
–Ո՞վ է ապրում էս ձեռնոցի մեջ:
–Ես Ճսճստան մկնիկը:Իսկ դու ո՞վ ես:
–Ես Կռկռան գորտն եմ:Ներս չե՞ս թողնի,-խնդրում է գորտը:
–Ինչու չէ:
Читать далее «Ամանորյա հեքիաթներ»Ստյուարտ Պ., Ռիդել Կ.
Պատմությունն այն մասին է, թե ինչպես Ոզնին ձմեռելուց առաջ խնդրեց նապաստակին ձմռան մի կտոր պահել իր համար մինչև գարուն։ Նապաստակը ձյունը գլորեց և, մեծ ձնագնդի պատրաստելով, ծածկեց չոր տերևների մեջ և թաքցրեց իր փոսում։
Մոտենում էր ձմեռը։ Ոզնին պատրաստվում էր ձմեռելուն։
— Ես կկարոտեմ քեզ,— ասաց Նապաստակը,— իսկ դու՞։
— Ո՛չ,— ասաց Ոզնին։
— Իսկ ես կկարոտեմ, — կրկնեց Նապաստակը։
— Դու հենց նոր այդ ասացիր, — փնթփնթաց Ոզնին։
— Իսկ ինչու՞, — վիրավորվեց Նապաստակը։
— Օ՜հ, ինչ մոռացկոտ ես դու, — պատասխանեց Ոզնին։
— Մոռացկո՞տ, — կրկնեց Նապաստակը։
— Դե, այո՛, — գլխով արեց Ոզնին, —ես քեզ ասացի, որ չեմ կարող քեզ կարոտել։
— Չե՞ս կարող,- զարմացավ Նապաստակը։
— Ձմռանը ես պետք է քնեմ,- բացատրեց Ոզնին,- իսկ երազում ընկերներին չեն կարոտում։
Ոզնին վերցրեց մի սուր խիճ ու շարժվեց դեպի մոտակա մեծ ծառը.
— Նապաստա՛կ, — ասաց Ոզնին, — ես ուզում եմ քեզ խնդրել, որ…
Նապաստակը գլխով արեց ու շարունակեց նախաճաշել. նա ավարտեց խոտաբույսերով աղցանը, կերավ խատուտիկի հյութեղ ցողունը և անցավ քաղցր երեքնուկին։
Իսկ այս ողջ ընթացքում Ոզնին մի ամբողջ հաղորդագրություն էր գրում՝ քերծելով ծառի կեղևը։
— Սա իմ ցանկությունն է։ Ես գրել եմ, որ դու չմոռանաս, — ասաց Ոզնին, — խնդրում եմ, կպահես ինձ համար ձմռան մի կտոր։
— Իսկ ինչու՞, —զարմացավ Նապաստակը։
— Ինձ շատ հետաքրքիր է , թե ինչպիսին է ձմեռը, — բացատրեց Ոզնին։
— Ձմեռը ճերմակ է, — ասաց Նապաստակը, — ձյունով և սառույցով…. և շա՜տ ցուրտ։
— Իսկ որքա՞ն ցուրտ, — հարցրեց Ոզնին, — օրինակ, հիմա էլ շատ ցուրտ է, և քունս տանու՜մ է, — ասելիս հորանջեց Ոզնին։ Նապաստակը ուզում էր սթափեցնել Ոզնուն, բայց, երբ դիպչեց ընկերոջը՝ ցավալիորեն ճզմվելով փշերի վրա, բղավեց.
— Օ՜յ…
— Կներես, Նապաստա՛կ, — ասաց Ոզնին,— ես պետք է ձմեռելու համար տեղ գտնեմ։
Գնամ փնտրելու։
— Ես քեզ կկարոտեմ,- լացակումած ասաց Նապաստակը։
— Կներես, Նապաստա՛կ,— ասաց Ոզնին, — ես պետք է ձմեռելու համար տեղ գտնեմ։
Գնամ փնտրելու։
— Ես քեզ կկարոտեմ,— լացակումած ասաց Նապաստակը։
Ձմեռը սաստիկ էր և ձյունառատ։ Լիճը ամբողջովին սառել էր։
Բայց Նապաստակը ցուրտ չէր զգում, միայն ուժգին քաղցած էր։
— Ահա թե ինչն է ձմռանը դժվար,- ասաց Նապաստակը` դուրս գալով բնից,— որքան ցուրտ է, այնքան շատ ես ուզում ուտել։
Նա նայեց շուրջը.
— Եվ շատ դժվար է գտնել սնունդ: Ոչ մի տեղ չէր երևում ո՛չ խատուտիկ, ո՛չ վարդագույն երեքնուկ։
Նապաստակը ստիպված էր բավարարվել սառած շագանակագույն խոտով և դարչնագույն չոր տերևներով, կոշտ կաղինով և ծառի կեղևով։
Նապաստակը հանկարծ նկատեց այն ծառը, որտեղ Ոզնին թողել էր իր ուղերձը։ Եվ այդ պահին Նապաստակի ձեռքից կաղինը ընկավ և գլորվեց բլրից բլուր։ Եվ որքան այն գլորվում էր, այնքան ձյուն էր հավաքվում կաղնու վրա։
Գլորվեց- գլորվեց և վերածվեց մի փոքրիկ պինդ գնդի։
Նապաստակը նորից կարդաց Ոզնու հաղորդագրությունը.
— Ինչ ամոթ է, չեմ հասկանում ձմռան մի կտորը որն է։
Փչեց սառը ծակող քամին։
Նապաստակը ևս մեկ անգամ ուշադիր նայեց կաղնուց ձնագնդու վերածված մեծ գնդին և անմիջապես հիշեց.
—Ձմռան մի կտոր,— ուրախ բղավեց Նապաստակը։ Նա սկսեց կաղնե ձնագնդին գլորել ձյան միջով։ Այն ավելի ու ավելի էր մեծանում՝ մինչև վերածվեց հսկա գնդի։
Նապաստակը այն փաթաթեց շագանակագույն տերևներով.
-Տերևները թույլ չեն տա, որ գնդի մեջ տաքություն ներխուժի։ Իսկ մինչև գարուն ես այն կպահեմ իմ բնում։
Գարունը եկավ։ Արևը փայլեց, ձյունը հալվեց, իսկ լճի սառույցը վերածվեց ջրի։
Ձմռան քնից արթնացավ Ոզնին։
— Ոզնի՜,— ուրախացավ ընկեր Նապաստակը։
—Նապաստա՜կ,— շտապեց նրա մոտ Ոզնին։
—Օ՜յ, Նապաստա՛կ, դու կերել ես գլխավոր բառը, դու կերել ես « Ձմեռը»։
—Ո՛չ, — պատասխանեց Նապաստակը,— ես կերել եմ ծառի կեղևից միայն մի կտոր, իսկ ձմեռը պահել եմ։ Այն ինձ մոտ է, հիմա կբերեմ…
Ոզնին զգուշորեն շոշափեց շագանակագույն գնդակը.
— Իսկ դու ասում էիր, որ ձմեռը ճերմակ է,— նկատեց նա։
Ու ավելացրեց.
— Եվ սառը։
— Սպասիր մի փոքր,— պատասխանեց Նապաստակը։
Եվ նա սկսեց գնդի վրայից հեռացնել տերևները։ Ոզնին հմայված նայում էր ձմռան կտորին. այն իսկապես ճերմակ էր։ Ոզնին զգուշորեն հոտոտեց այն. կարծես թե ձմռան հոտ էր գալիս։
Ոզնին վերցրեց ձնագնդին և հպեց իրեն.
— Օ՜յ…
— Այ այսպիսին է ձմեռը,— ասաց Նապաստակը։
— Շնորհակալ եմ, որ չես մոռացել իմ խնդրանքը։
— Չէի մոռացել, որովհետև քեզ շա՜տ էի կարոտում,— պատասխանեց Նապաստակը,— իսկ դու կարոտու՞մ էիր ինձ։
Ոզնին մտածեց.
— Ես չգիտեմ, թե ինչ պատասխանեմ քեզ։ Իսկ դու, ի՞նչ ես կարծում։
Արև
Ամեն օր Արևը դուրս է գալիս, ու լույսը բացվում է, իսկ երբ մայր է մտնում, օրը մթնում է: Իրականում մեր երկրագունդը պտտվում է Արևի շուրջը, և Արեգակն է լուսավորում Երկիրը: Արևը նաև տաքություն է տալիս մեզ: Այն շիկացած գունդ է, նրա վրա ամեն ինչ հալված եռում է: Եթե Արեգակը չլինի, Երկրի վրա ամեն ինչ կսառչի: Ե՛վ բույսերը, և՛ կենդանիները, և՛ մարդիկ չեն կարողանա ապրել առանց լույսի ու ջերմության, ինչպես և` առանց օդի:
Ուրեմն առանց Արևի Երկրի վրա չի կարող կյանք լինել:
Երբ մեզ մոտ մութ է, Արեգակը երկրագնդի հակառակ կողմն է լուսավորում: Բայց այդ ժամանակ իր լույսը տալիս է Լուսնին, Լուսինն էլ փոխանցում (անդրադարձնում) է մեզ, և գիշերը սարսափելի խավար չի լինում:
2020-2021 ուսումնական տարվա ընթերցանության նյութեր` նախատեսված 2-րդ դասարանի սովորողների համար
Աձրևը
Վտվտիկն ու Կտկտիկը ամպեր էին և երկնքում էին ապրում: Նրանք ամբողջ օրը իրենց համար այս ու այն կողմ էին թռչում ու ոչ մեկին չէին խանգարում: Արևն էլ իր համար էր շողում, թռչունները երգում էին, երեխաները խաղում:
— Վտվտի՛կ, չիջնե՞նք ներքև և բոլորին մի լավ ջրենք, – ասում էԿտկտիկը:
— Իջնե՛նք, թե չէ՛ պարապ-սարապ թռչելը ձանձրալի է:
Նրանք իջան և թրջեցին գետինը: Իսկ մարդիկ դժգոհ էին:
— Ի ՞նչ թարս եղանակ է,- փնթփնթում էին նրանք:
— Կարծես դույլերով ջուր թափեն, ա ՜յ քեզ տխուր օր:
__ է՜, արի գնանք այստեղից, — հուսահատվում է Կտկտիկը: Նրանք թռչում – գնում են, և անձրևը կտրվում է:
Բոլորը գոհ էին: Ամեն օր արևը շողում էր, շոգն էլ՝ օրեցօր ուժեղանում: Երկար ժամանակ ոչ էլ անձրև էր գալիս: Խոտերը դեղնում և չորանում են, ծաղիկները` թառամում: Կովերը մնում են առանց խոտի և կաթ չեն տալիս: Պաղպաղակ պատրաստողը չի կարողանում կաթ գնել, որ պաղպաղակ պատրաստի: Երեխաները լաց են լինում և պաղպաղակ ուզում: Նրանք հագնում են բաճկոնները, բացում հովանոցները և դուրս գալիս փողոց: Ամպերը տեսնում են ու զարմանում.
— Տեսնես ի՞նչ է եղել:
Նրանք իջնում են ներքև, ու նորից հորդ անձրև է գալիս:
— Ի՜նչ հաճելի անձրև է,- ուրախանում եմ բոլորը:
— Վերջապես, ա ՛յ լավ օր:
Բոլորը գոհ են` և՛ Վտվտիկն ու Կտկտիկը, և՛ երեխաներն ու մեծերը:
ՇՆՈՐՀԱԿԱԼՈՒԹՅՈՒՆԸ,ՆԵՐԵՑԵՔՆ ՈՒ ԽՆԴՐԵՄԸ
Մի օր Խնդրեմն ու Շնորհակալությունը հանդիպեցին, և ամեն մեկն սկսեց դժգոհել իր բախտից:
– Ոչ մեկը մեզ չի գնահատում և չի հարգում:
Այդ ժամանակ նրանց է միանում Ներեցեքը:
-Ներեցեք, որտե±ղ է արդարությունը, մյուս բոլոր բառերն հանգիստ ապրում են, իսկ մենք անդադար աշխատում ենք: Մեզ միշտ հիշում են՝ է՛լ շնորհակալություն, է՛լ խնդրեմ, է՛լ ներեցեք, նույնիսկ չեն թողնում հանգիստ քնենք :
– Շնորհակալություն, բայց արդարություն չկա,- համաձայնեց Շնորհակալությունը,- մեր փողոցում մի կին է ապրում: Նա իր աղջկան միշտ ասում է՝ ասա ° շնորհակալություն , ասա՛ շնորհակալություն…
Հաստատ գիտեմ՝ մինչև մեծանալը աղջիկը կմոռանա, թե ինչ է «շնորհակալությունը»:
– Ես էլ եմ նույն վիճակում,- հոգոց է հանում Խնդրեմը,- ավտոբուսում, փողոցում միայն լսում ես` փոխանցեք խնդրեմ, մեկ տոմս խնդրեմ: Իհարկե, ես հասկանում եմ, դա քաղաքավարություն է, բայց բոլորովին ուժերս հատել են:
Խնդրեմը խոսելով հետ- հետ գնաց, որպեսզի նստի, բայց պատահմամբ կանգնեց Շնորհակալության մեջքին:
– Վա՜յ, ների՛ր ինձ:
-Հիմա էլ՝ դու °,- բարկացավ Ներեցեքը,- չե՞ս կարող առանց ինձ յոլա գնալ:
– Ների °ր, ես պարտավոր էի ներողություն խնդրել:
– Նորի՞ց, չէ պետք է մի բան անել: Եկեք մի շաբաթով գնանք ծով հանգստանալու: Կլողանաք, կխաղանք և՝ ոչ մի աշխատանք: Թող մեկ շաբաթ մարդիկ առանց մեզ դիմանան: Այդպես էլ արեցին: Իսկ երբ վերադարձան, նույնիսկ ուրախացան, լսելով` ինչպես են բոլորը անդադար կրկնում իրենց անունները:
Եվ կարևորը` նրանք արդեն տեղին էին օգտագործում այդ բառերը, երբ ուզում էին, որ իրենց ներեն, ասում էին` ՙներեցեք, երբ ուզում էին շնորհակալություն հայտնել, ասում էին՝ շնորհակալ եմ, իսկ երբ ուզում էին քաղաքավարի լինել, ասում էին՝ խնդրեմ: Ընկերներն այժմ նույնիսկ գիրք կարդալու ժամանակ ունեին և ամեն տարի մեկ շաբաթով գնում էին ծով հանգստանալու:
ՓԻԼԻՍՈՓԱ ԲԼՈՃԸ և ՄՅՈՒՍՆԵՐԸ
Քեռի Ֆրեդն ապրում էր «Արևմտյան քամի» փողոցում, համար ութ տանը: Նրա սենյակում իր նկարն էր կախված, աջ կողմում, դարակին ծաղկաման էր դրված, մեջը՝ վարդ: Ձախ կողմում՝ Թիկ-թակ ժամացույցն է:
_Ինչ ձանձրալի են այս ժամացույցները, ոչ մի հետաքրքիր բան չկա սրանց մեջ,-մտածում էր վարդը,-հոտ էլ չունեն: Իսկ նա, ով լավ հոտ չունի, չի կարող է գեղեցիկ լինել:
Ժամացույցն էլ էր ինքն իրեն միտք անում. «Ինչ հիմարն է այս վարդը, գլխում մի դրամի խելք չկա, չի կարողանում ժամը ցույց տալ: Չեմ հասկանում, ոնց են սրան գեղեցիկի տեղ դնում»:
Այդ ժամանակ սողաց-մոտեցավ սև բլոճը: Նա նայեց վարդին, ժամացույցին և մտածեց. «Ինչ մեղք են, էս ինչքա՜ն սև են»: Մտածեց ու սողալով շարունակեց իր ճանապարհը: Նա գնում էր իր տատիկի ծննդյան օրը շնորհավորելու:
Հետո պատուհանից ներս թռավ ծիծեռնակը, տեսավ վարդին ու ժամացույցին.
_Է՜, պարապ-սարապ տկտկալուց կամ բուրելուց ինչ օգուտ, եթե թռչել չես կարողանում: Թռչե՜լ… Դրանից էլ լավ բա՞ն:
_Լողալը,-ասաց ձուկը պատուհանին դրված ակվարիումի միջից:
_Մլավելը,-ասաց կատուն և թռավ պատուհանից դուրս:
_Չփչփացնելը,-ասաց խոզը իր բնից:
_Ծառերը ճոճելը,-ասաց քամին:
_Քամի անելը, -ասացին ճոճվող ծառերը:
Վարդն ու ժամացույցն էլ իրենց կռիվն էին շարունակում:
Քեռի Ֆրեդը իր տիկնոջ հետ տուն եկավ:
_Հիմա դու ասա՝ քո կարծիքով ո՞վ է ամենագեղեցիկը,- հարցրեցին բոլորը քեռի Ֆրեդին:
_Ասեմ՝ իմ կինը,-պատասխանեց Ֆրեդը:
_Համաձայն եմ,-ասաց Ֆրեդի կինը և համբուրեց քեռի Ֆրեդին:
ՄՈՌԱՑՎԱԾ ԾՆՆԴՅԱՆ ՕՐԸ
Կար չկար՝ աշխարհում մի մեծ փիղ կար։ Նա ապրում էր Ուիփսնեյդյան կենդանաբանական այգում իր կնոջ ու ձագի հետ, որի անունը Յալմար էր։
Փիղ֊հայրիկը շատ մեծ էր։ Փիղ֊մայրիկն էլ էր մեծ։ Եվ նույնիսկ Յալմարին ոչ ոք չէր կարող ասել, թե փոքր է։ Փղերը փոքրիկ չեն լինում։ Մի գեղեցիկ օր էլ Փիղ֊մայրիկը եւ Փիղ֊ձագուկը տեսան, որ Փիղ֊հայրիկը կանգնած է գլխի վրա։
— Ի՞նչ է պատահել,— հարցրեց Փիղ֊մայրիկը։
— Ուզում եմ մի բան հիշել,— պատասխանեց Փիղ֊հայրիկը։
— Ի՞նչ ես ուզում հիշել։
— Եթե իմանայի,— պատասխանեց Փիղ֊հայրիկը, այսպես չէի տանջվի։ Ճի՞շտ է, թանկագինս։
— Յալմար,— ասաց Փիղ֊մայրիկը։— Շուտ վազիր ու գտիր այն, ինչ մոռացել է հայրիկը։
Ու Յալմարը վազեց նախ ճանապարհով, հետո բարձրացավ բամբուկների պուրակի մոտի բլրակը ու նստեց մի քիչ շունչ առնելու եւ նայելու համար, թե ինչպես են ամպերը երկնքում բռնոցի խաղում։
Հանկարծ նրա ականջով ընկավ ինչ֊որ մեկի լացի ձայնը։ Լալիս էին շատ մոտիկ մի տեղ, թեեւ Յալմարը չէր տեսնում, թե ով է։
Ուստի նա ասաց․
— Մի լա… Ուզո՞ւմ ես, օգնեմ քեզ։
Լացը դադարեց։
— Դու ո՞վ ես,— հարցրեց Յալմարը։
— Մոռացված ծննդյան օրը։ Եվ չգիտեմ, թե ումն եմ։
— Վա՛յ,— ասաց Յալմարը։— Ա՜յ քեզ բան։ Իսկ տոնական տորթ ունե՞ս։
— Իհարկե։ Առանց տորթի՝ ի՞նչ ծննդյան օր։ Իմ տորթի վրա վեց հատ մոմ կա։ Ուրեմն, այսօր լրանում է ինչ֊որ մեկի վեց տարին։
«Ինչ լավ է, երբ վեց տարեկան ես,— մտածեց Յալմարը։— Շատ լավ է։ Գրեթե այնքան լավ, որքան՝ յոթը։ Հինգ տարին էլ վատ չէ, այսինքն՝ չորսն էլ՝ ոչինչ։ Բայց եթե ութ տարեկան ես… երբ ութ տարեկան ես, ուրեմն, արդեն կիսով չափ մեծահասակ ես։ Բայց, թերեւս, ամենից լավն այն է, երբ վեց տարեկան ես»։
— Ափսո՜ս, շա՛տ ափսոս,— ասաց նա։— Բայց քեզ օգնել չեմ կարող։ Ես ուղղակի չգիտեմ, թե ով է մոռացել իր ծննդյան օրը։
Ու Յալմարը տուն շտապեց։ Երբ ներս մտավ, Փիղ֊հայրիկը արդեն ոչ թե գլխի վրա էր կանգնած, այլ սեղանի մոտ նստած՝ ճաշում էր։
— Հիշեցի,— ասաց Փիղ֊հայրիկը։— Ես այդպես էլ գիտեի, որ դա երեկ էր լինելու, կամ վաղը, կամ այսօր։ Այդպես էլ գիտեի։
— Ի՞նչը այսօր,— հարցրեց Յալմարը։
— Որ այսօր քո ծննդյան օրն է,— ասաց Փիղ֊մայրիկը, մտնելով սենյակ։— Այսօր դու լրացրիր քո վեց տարին։
Յալմարը շատ հուզվեց ու ետ վազեց դեպի բամբուկների պուրակի մոտ գտնվող բլրակը։
— Լսիր,— գոչեց նա։— Պարզվում է, որ դու Ի Մ ծննդյան օրն ես։ Այսօր լրանում է իմ վեց տարին։
— Հու֊ռա,— գոչեց մոռացված ծննդյան օրը։— Հուռա, հուռա, հուռա։
Երեկոյան թեյելիս, Յալմարը մի տոնական տորթ ստացավ՝ վրան էլ վեց մոմ։ Նա կնճիթը ձգեց ու միանգամից փչեց֊մարեց բոլոր մոմերը։
«Ինչ լա՜վ է,— մտածեց նա։— Շատ լավ է, երբ վեց տարեկան ես»։
ԱՇԽԱՐՀԸ ՇՈՒՌ Է ԵԿԵԼ
Ալիս անունով մի ագռավ էր ապրում։ Ավելի ծույլ ագռավ աշխարհը դեռ չէր տեսել։ Երբեմն նա նոյնիսկ թռչելիս էլ էր քնում եւ շատ զարմանալի ու տարօրինակ երազներ էր տեսնում։
Մի անգամ նա այնքան խորն էր քնել, որ սկսեց շրջված թռչել, եւ մինչ թռչում էր՝ մի երազ տեսավ․ շրջված երազ…
Մռռան կատուն շատ էր սիրում մկներ որսալ։ Սպիտակեղենի զամբյուղում երկու մկնիկ տեսնելով, գաղտագողի մոտեցավ նրանց։
— Տե՛ս, տե՛ս՝ կատուն,— ասաց մի մուկը՝ մյուսին։— Հիմա մենք նրան կորսանք։
Մռռանը զարմացավ․ «Գժվե՞լ են… Մի՞թե մկները կատուներ են որսում»,— մտածեց նա։
Բայց երբ մկնիկները սկսեցին հալածել նրան, Մռռանը զարմանքից, առանց ետ նայելու հազիվ կարողացավ փախչել։
«Այսպիսի կյանք չի լինի․ ամեն ինչ հակառակ է, ամեն ինչ շրջված»,— մտածեց կատուն։
Ու այդ պահին էլ նրա դիմաց ելավ Հաֆ անունով վիթխարի շունը։ Հաֆը զայրացած գռմռաց Մռռանի վրա։
Մռռանը այն է, ուզում էր փախչել ու թաքնվել ծառի կատարին, բայց հանկարծ մտածեց․ «Եթե այս աշխարհը շուռ է եկել, ուրեմն Հաֆը ինքը պիտի փախչի ինձնից»։
Եվ Մռռանը նետվեց Հաճի վրա, իսկ Հաֆն էլ, հասկանալի է, հազիվ կարողացավ փախչել ու ազատել իր գլուխը։
«Այս ինչ հրաշք է,— մտածեց Մռռանը։— Կատուները շներին են հալածում, մկները կատուներ են որսում… Կյանքումս այդպիսի բան չեմ տեսել»։
Նրա աչքն ընկավ ճանապարհին ու տեսավ մի կաթնավաճառ, մի սայլակ ու մի ձի։
Սայլակին լծվել էր կաթնավաճառը, իսկ ձին նստել էր սայլակի վրա ու քշում էր նրան․ «Նո֊ո՜»։ Եվ կաթնավաճառն էլ հնազանդվելով, արագացնում էր ընթացքը։
Հետո Մռռանը հանդիպեց երկու երեխայի, որոնք իրենց ծնողների հետ էին։ Ու այդ երեխաները կշտամբում էին ծնողներին․
— Անպիտաններ… Հիմա տուն կհասնենք, եւ դուք անմիջապես կպառկեք քնելու։ Որպես պատիժ՝ ընթրիքից կզրկվեք։
— Ի֊ի֊ի՜… Էլ չենք անի,— հեծկլտում էին ծնողները։
Արդեն մթնում էր, բայց լուսնի ու աստղերի փոխարեն երկնքում փայլեց արեւը։
«Բայց հիմա գիշեր է,— մտածեց Մռռանը։— Իսկ գիշերով երկնքում հայտնվում են լուսինն ու աստղերը, էլ ի՞նչ գործ ունի այստեղ արեւը»։
— Հապա, հեռացի՛ր,— ասաց նա արեւին։
— Չեմ հեռանա,— ասաց արեւը։— Այս աշխարհը շուռ է եկել, եւ ես էլ պետք է գիշերները լուսավորեմ, որպեսզի ցերեկով էլ մի քիչ խաղալու ժամանակ ունենամ։
«Սրա վերջը ի՞նչ է լինելու»,— սարսափահար մտածեց Մռռանը։ Եվ պատահաբար վեր նայելով, տեսավ Ալիսին, որ թռչում էր շրջված՝ ոտքերը դեպի վեր։
— Հե՜յ, Ալիս։ Արթնացի՛ր,— գոչեց նա։
Ալիսը արթնացավ ու շարունակեց թռչել, ասես ոչինչ էլ չէր եղել։ Հենց այդ պահին էլ արեւը մայր մտավ, լուսինը ծագեց, աստղերը փայլեցին, կաթնավաճառի ձին սկսեց ինքը քաշել սայլակը, Հաֆը ընկավ Մռռանի ետեւից, իսկ Մռանն էլ մկներին այնքան հալածեց, մինչեւ նրանք դարձյալ թաքնվեցին սպիտակեղենի զամբյուղում։ Մռռանը զգաց, որ քաղցը տանջում է իրեն եւ խոհանոց շտապեց՝ ձուկ ուտելու եւ վրայից էլ կաթ խմելու համար։
Իսկ ծույլիկ Ալիսը վերադարձավ ծառի կատարին գտնվող իր բույնը, տեղավորվեց ու նորից քնեց։
— Ղա՜,— ասաց նա քնելիս։— Ինչ զվարճալի երազ էր։
ԱՐՔԱՅԱԶՆ ԱՆՈՒՆՈՎ ՓՈՔՐԻԿ ՊԻՆԳՎԻՆԸ
Արքայական պինգվինների ընտանիքին պատկանող փոքրիկ պինգվինը, որի անունը Արքայազն էր, ձվի մեջ նստած, մտածում էր, թե ինչպես օր առաջ լույս աշխարհ դուրս գա։ Նա շատ էր ձանձրացել ձվի մեջ նստելուց եւ շատ էր ուզում դուրս գալ ու խաղալ մյուս պինգվինների հետ։
Նա կտուցով, եւ ապա ոտքով ուժեղ հարվածեց ձվի կեղեւին։ Հետո որքան ուժ ուներ սկսեց թմբկահարել, եւ կեղեւը՝ թըխկ, կոտրվեց։
Օֆ, վերջապես նա ծնվեց։
Պինգվին-մայրիկը նայեց նրան եւ չհավատաց աչքերին։ «Զարմանալի է, ― մտածեց մայրիկը։ ― Ինչո՞ւ է իմ փոքրիկը շագանակագույն։ Բոլոր արքայական պինգվինների մեջքին սեւ փետուրներ են լինում, իսկ փորին՝ ճերմակ։ Բայց եթե այս շագանակագույն ներկը լվանք, փոքրիկս է՞լ դռանա սեւ եւ ճերմակ»։
Եվ պինգվին-մայրիկը փորձեց կտուցով քերել Արքայազնի շագանակագույն ներկը, բայց իզուր։ Արքայազնը շագանակագույն էր, շագանակագույն էլ մնաց։
― Ճարը գտա, ― ասաց պինգվին-մայրիկը եւ պահարանից հանեց մեղրով լի ամանը։
Նա Արքայազնի վրա մեղր քսեց եւ ձայն տվեց Փնթփնթան անունով սպիտակ արջին, որպեսզի արջը լզի մեղրը եւ մեղրի հետ էլ՝ շագանակագույն ներկը։ Փնթփնթանը մեծ հաճույքով սկսեց ամեն կողմից լիզել Արքայազնին։
― Վայ, խուտուտ է գալիս, ― ծիծաղեց Արքայազնը։
Բայց արջը՝ առանց ուշադրություն դարձնելու, շարունակեց լիզել մեղրը։ Իսկ երբ լիզեց-վերջացրեց, պինգվին-մայրիկը տեսավ, որ Արքայազնը ինչպես կար, այնպես էլ մնացել էր՝ շագանակագույն։
Փնթփնթանը խորհուրդ տվեց․
― Թող Արքայազնը բարձրանա ձնե բլրակի վրա ու ցած գլորվի։ Գուցե ձյունը կմաքրի այդ շագանակագույն ներկը։
Արքայազնը բարձրացավ բլրակի գագաթն ու գլորվեց ցած։ Գլորվեց, թափ տվեց մարմինը, բայց պարզվեց, որ առաջվա պես շագանակագույն է։
― Գնանք բվեճից խորհուրդ հարցնենք, ― որոշեց պինգվին-մայրիկը։ ― Նա աշխարհի ամենաիմաստուն թռչունն է։
Եւ բուն պինգվին-մայրիկին ասաց․
― Ինչ ծիծաղելի ես, պինգվին-մայրիկ։ Մի՞թե չգիտես, որ պինգվինները ծնվում են շագանակագույն փետուրներով ու երբ մի քիչ մեծանում են, նոր միայն նրանց մեջքը դառնում է սեւ, իսկ փորը՝ ճերմակ։
― Ա՜հ, իհարկե, ― գոչեց պինգվին-մայրիկը։ ― Ես բոլորովին մոռացել էի։
Ու այդպես էլ եղավ, ինչպես ասել էր բուն։
Երբ Արքայազնը մեծացավ, նրա մեջքին աճեցին սեւ փետուրներ, իսկ փորին՝ ճերմակ, ինչպես լինում են բոլոր արքայական պինգվիններինը։
ՊԱՀՄՏՈՑԻ
Մի անգամ Մութը որոշեց պահմտոցի խաղալ Լուսնի հետ։
Նա թաքնվեց մերթ տների ետեւում, մերթ ծխնելույզների ետեւում, եւ շունչը պահած, այնքան նստեց, մինչեւ Լուսինն անշտապ ու գողունի մոտեցավ ու գտավ նրան։
Երբեմն էլ Մութը դեսուդեն էր նետվում, նախքան կկարողանար թաքնվել ճանապարհն անցնող կատվի կամ շան ետեւում։ Եվ, ընդհանրապես, նա կարողանում էր ճարպկորեն թաքնվել Լուսնից։
Բայց մեկ էլ Արեւը ծագեց ու փոխվեց ամեն ինչ։
— Այ, հիմա կստանաս,— ասաց Լուսինը։— Տեսնենք, թե Արեւի՞ց որտեղ կթաքնվես։
— Երեխաների ետեւում,— երբ նրանք դպրոց գնան,— պատասխանեց Մութը։— Ես կդառնամ նրանց ստվեցը։
— Ինչ խոսք, որ խելոք ես մտածել,— ասաց Լուսինը։— Բայց երբ երեխաները մտնեն դպրոց, այդ դեպքում ո՞ւր կթաքնվես։ Հիմարիկ, ես քեզ լավ խորհուրդ կտամ․ թաքնվիր Երկրի մյուս կողմում, այլապես Արեւն անմիջապես կգտնի քեզ։
— Չի գտնի,— պատասխանեց Մութը։— Սպասիր ինքդ կտեսնես, որ չի գտնի։
Բայց Արեւն ավելի ու ավելի բարձրացավ երկնակամարի վրա, Մութն այնուամենայնիվ նահանջեց դեպի Երկրի մյուս կողմը ու այնտեղ գիշեր եղավ։ Իսկ այս կողմում Արեւի հետ պահմտոցի խաղալու համար մնացին միայն մի քանի փոքրիկ մուգ շերտեր։
Այդ շերտերը շատ ուրախ էին, վազում էին մարդկանց ետեւից, վազում էին նույնիսկ կովերի ետեւից, իսկ մի քանիսը դարձան թռչունների ստվերներ եւ նրանց հետ թռչում էին մարգագետիններով։ Բայց ի վերջո, Արեւը նրանց բոլորին էլ գտավ, ու մնաց միայն մի մուգ շերտ։
— Քեզ էլ կբռնեմ,— ասաց Արեւը։— Որտեղ էլ թաքնվես՝ կբռնեմ։
— Չես կարող,— ասաց մուգ շերտը։— Ես այնպիսի տեղ գիտեմ, ուր ինձ երբեք չես գտնի։ Աչքերդ փակիր ու հաշվիր մինչեւ տասը, իսկ ես կթաքնվեմ։
Արեւն անցավ թուխպի ետեւը եւ հաշվեց մինչեւ տասը։ Հետո նորից դուրս եկավ։
— Հավանաբար, թաքնվել է մեկնումեկի ետեւում ու դարձել նրա ստվերը,— մտածեց Արեւը։
Եվ Արեւը լուսավորեց բոլոր անկյունները, խորշերը, բայց Մութը կորել էր ու կորել։ Մի օր էլ լուսավորեց, հաջորդ օրը լուսավորեց Մութին գտնելու համար, բայց այնպես էլ չգտավ ու չէր էլ կարող գտնել, որովհետեւ Մութը հարմար տեղ էր թաքնվել՝ սանդուղքի տակի նկուղում։
— Ի՜նչ հաճելի է այստեղ,— մտածեց Մութը։— այլեւս դուրս չեմ գա։
Ու այլեւս դուրս չեկավ։
Ահա թե ինչու՝ սանդուղքի տակ գտնվող նկուղում միշտ մութ֊մութ է։
ՓՈՔՐԻԿ ՏՂԱՆ, ՈՐԸ ՄՌՆՉՈՒՄ Է ՎԱԳՐԵՐԻ ՎՐԱ
Հնդկաստանում Սադի անունով մի փոքրիկ տղա էր ապրում։ Նա սիրում էր մռնչալ վագրերի վրա։
— Զգույշ եղիր,— ասում էր նրան մայրիկը։— Վագրերը չեն սիրում, երբ իրենց վրա մռնչում են։
Բայց Սադին մորը ականջ չդրեց ու մի անգամ, երբ մայրիկը խանութ էր գնացել, վազեց վագր գտնելու, որպեսզի վրան մռնչա։
Շատ հեռուները գնալու հարկ չեղավ։ Վագրը ծառի տակ կանգնած, ինքն էր սպասում Սադիին։
Հենց որ Սադին մոտեցավ, վագրը ցատկեց ու մռնչաց․
— Րըրրռռռռռռռռռռռռռռռռռռռռ…
Սադին որպես պատասխան, ինքն էլ մռնչաց․
— Րըրրռռռռռռռռռռռռռռռռռռռռ…
Վագրը վիրավորվեց։
«Նա ինձ ո՞ւմ տեղն է դրել,— մտածեց նա։— Կատվի՞։ Նապաստակի՞։ Ինոտի… Չէ, ոչ թե ինոտ, այլ՝ ենոտի՞»։
Հաջորդ օրը, հենց որ ճանապարհի վրա տեսավ Սադիին, դուրս ցատկեց ծառի ետեւից ու մռնչաց ավելի բարձր։
— Րըրրռռռռռռռռռռռռռռռռռռռռ…
— Բարեւ, վագր, —ասաց Սադին ու թփթփացրեց վագրի ուսին։
Վագրը չէր հանդուրժում, երբ ուսին թփթփացնում էին, եւ փախավ հեռու։ Նա պոչով մտրակում էր գետինը, սրում էր ճանկերը եւ վարժվում էր մռնչալ ավելի ահարկու։
— Չէ՞ որ ես վագր եմ․— ասում էր նա։— Վ Ա Գ Ր, Վ Ա Գ Ր֊Ր Ր֊Ռ Ռ Ռ Ռ Ռ Ռ…
Հետո գնաց լճակ՝ ջուր խմելու։ Խմելիս, ջրի մեջ տեսավ իր արտացոլումը։ Նրան էր նայում դեղին ու սեւ շերտերով, երկար պոչով մի գեղեցիկ, գեղեցիկ վագր։ Նա դարձյալ մռնչաց ու այնքան բարձր, որ ինքն էլ իրենից վախեցած, վազեց֊փախավ։ Վազեց, այնքան վազեց, մինչեւ որ հոգնեց։
«Այդ ումի՞ց էի փախչում,— մտածեց նա։— Չէ՞ որ ջրի միջինը հենց ես էի։ Ահ, այդ փոքրիկ տղան վերջնականապես շփոթեցրել է ինձ։ Չեմ հասկանում, ինչո՞ւ է նա մռնչում վագրերի վրա»։
Հետեւյան օրը, երբ Սադին անցնում էր մոտով, վագրը խոսքի բռնեց նրան։
— Ինչո՞ւ ես մռնչում վագրերի վրա,— հարցրեց նա։
— Որովհետեւ նրանցից վախենում եմ,— ասաց Սադին։— Իսկ երբ վրաները մռնչում եմ, կարծես հակառակն է լինում, հասկանո՞ւմ ես։
— Հասկանում եմ,— պատասխանեց վագրը։
— Չէ՞ որ վագրերը աշխարհում ամենասարսափելի գազաններն են,— շարունակեց Սադին։— Միայն շատ քչերն են, որ չեն վախենում մռնչալ նրանց վրա։
Վագրը իրեն շոյված զգաց։
— Առյուծների՞ց էլ սարսափելի են։
— Իհարկե,— պատասխանեց Սադին։
— Արջերի՞ց էլ։
— Համեմատել նույնիսկ չի կարելի։
Վագրը գոհունակությամբ մռլտաց։ Փոքրիկ տղան արդեն նրան դուր էր գալիս։
— Իսկ դու շատ լավ տղա ես,— ասաց նա եւ լիզեց Սադիին։
ՓՈՔՐԻԿ ՎԱԳՐ ԲԻՆՔԻԻ ՄԱՍԻՆ, ՈՐԻ ՇԵՐՏԵՐՆ ԱՆՀԵՏԱՑԵԼ ԷԻՆ
Մի անգամ վագր֊մայրիկը որոշեց քաղցր կարկանդակ թխել։ Նա այնպիսի ջանասիրությամբ էր շաղում խմորը, որ ալյուրն ու շաքարափոշին բռնել էին ամբողջ խոհանոցը։
Հենց այդ պահին էլ ծնվեց փոքրիկ Բինքին։ Վագր֊մայրիկը նայեց փոքրիկին ու զարմացավ․
— Իսկ ո՞ւր են կորել խո շերտերը։ Ինչ արած… Թեկուզ առանց շերտերի էլ, միեւնույն է, մենք կսիրենք քեզ։
Բայց Բինքին գիտեր, որ վագրերը պետք է շերտավոր լինեն։ Եվ նա, առանց ժամանակ կորցնելու, վազեց իր շերտերը որոնելու։
Սկզբում նա հանդիպեց մի սերժանտի։ Սերժանտի թեւքին երեք շերտ կար։
— Խնդրում եմ, այդ շերտերից մեկն ինձ տուր,— աղերսեց Բինքին։
— Զգաստ կանգնիր, երբ զինվորականի հետ ես խոսում,— փոքրիկ վագրի վրա բղավեց սերժանտը։— Ես ավելորդ շերտեր չունեմ, որ քեզ տամ։
Բինքին շարունակեց ճանապարհը եւ մի թուջե ցանկապատ տեսավ։ Մի մարդ ներկում էր այդ ցանկապատը։ Բինքին այնքան սպասեց, մինչեւ նա ավարտեց գործը։ Ու երբ մարդը հեռացավ, Բինքին նախ մի կողով, հետո մյուսով հպվեց ցանկապատին։ Ներկը քսվեց նրա մորթին, եւ փոքրիկ վագրը դարձավ շերտավոր։
Բինքին վազելով տուն եկավ, որպեսզի մայրիկին ցույց տա իր շերտերը։ Բայց շատ շոգ էր, արեւը սաստիկ կիզում էր, եւ ներկն սկսեց հալվել ու ծորալ, այնպես որ քիչ անց Բինքիի վրա դարձյալ ոչ մի շերտ չմնաց։
Այդ պահին էլ նա հանդիպեց զեբրին։ Բինքին զարմանքից քարացավ․ ինչքա՜ն շատ շերտեր կան զեբրի մեջքին։
Եվ դա շատ անարդար բան էր։
Բինքին նստեց ու սկսեց աղիոզորմ լաց լինել։
— Ինչո՞ւ ես լալիս, փոքրիկ,— հարցրեց նրան զեբրը։
— Ի՜֊ի՜֊ինչո՞ւ ես շերտավոր չեմ,— բողոքեց Բինքին։
— Խե՜ղճ փոքրիկ,— ասաց զեբրը եւ քնքշորեն լիզեց Բինքիին։— Իսկ դու լավ համ ունես, շատ հաճելի համ։— Եվ նա նորից լիզեց։— Քաղցր կարկանդակի համ է…
Նա շարունակեց լիզել Բինքիին, եւ հանկարծ փոքրիկ վագրի մեջքին մեկը մյուսի ետեւից հայտնվեցին մուգ շերտերը։
Նա տուն վազեց ու ձայն տվեց մորը․
— Մայրի՜կ… Տե՜ս, ես էլ եմ շերտավոր։
— Իսկապես,— ուրախացավ վագր֊մայրիկը։— Ո՜ւմ մտքով կանցներ… Երեւի շաքարափոշին ու ալյուրն են ծածկել քո շերտերը, երբ ես քաղցր կարկանդակ էի թխում։
Վագր֊մայրիկը շատ գոհ էր եւ զեբրին թեյի հրավիրեց։
Թեյելիս զեբրը մի խուրձ խոտ կերավ, իսկ Բինքին՝ մի կտոր քաղցր կարկանդակ։
Այդ օրից ի վեր նրանք հաճախ էին միասին զբոսնում եւ մռնչում իրար վրա։
ԵՐԿՈՒ ԱԼԻՔ
Ծովում երկու ալիքներ էին ապրում, մեկը՝ մեծ, մյուսը` փոքր: Մեծ ալիքի անունը Մեծ էր, իսկ փոքրինը` Փոքր:
Նրանք միշտ միասին էին լինում: Փոքրը բոլորի նկատմամբ բարեհամբույր էր, խաղում էր ձկների, քամու և ուրիշ ալիքների հետ: Իսկ Մեծը ամեն բան ջարդուփշուր էր անում ու խորտակում: Նա հատկապես սիրում էր հարձակվել նավերի վրա:
Մի անգամ Մեծ ալիքն ու Փոքր ալիքը խաղում էին ծովափի մոտերքում: Փոքրը լողափին տեսավ մի տղայի, որի ձեռքին պաղպաղակ կար:
— Ես ել եմ պաղպաղակ ուզում, — ասաց նա:
— Հիմա կբերեմ,- ասաց Մեծը: Նա նետվեց տղայի վրա, ձեռքից խլեց պաղպաղակը և տվեց Փոքրին:
Փոքրը, պաղպաղակը ուտելուց հետո, հարցրեց.
— Իսկ հիմա ի՞նչ ենք անելու:
— Նայի՛ր այս քառաժայռերին և կտեսնես:
Մեծ ալիքը փքվեց, դարձավ քառաժայռից էլ մեծ և փլվեց նրանց վրա, բայց հետո նա թռավ քարաժայռերի վրայով և ընկավ նեղլիկ ճեղքի մեջ:
—Օգնեցե˜ք, — գոչեց նա:
Այդ պահին անցնում էր Միրանդա բադը: Նա կանգնեց և հարցրեց:
— Ի՞նչ է պատահել:
— Ես չեմ կարողանում այստեղից դուրս գալ: Օգնի՛ր ինձ, խնդրում եմ;
— Ո՛չ: Ես քեզ չեմ օգնի, – ասաց Միրանդան: — Դու բոլորին վատություն ես անում:
Հանկարծ Միրանդան լսեց, որ մեկը քարաժայռերի մյուս կողմում լալիս է:
Շրջվեց ու տեսավ` Փոքր ալիքն է:
Աղբյուրը՝Գրապահարան
Լինում է, չի լինում` մի Ճստիկ- ճուտիկ: Էս Ճստիկ ճուտիկը մի օր ծածուկ մտնում է դրացու պարտեզը, որ քուջուջ անի: Մեկ էլ հանկարծ թփից մի վարդ է պոկվում, ընկնում է պոչին: Ճստիկ- ճուտիկը վախեցծ դուրս է փախչում: Վազում է վազում, հասնում է Հավիկ-Մարիկին:
– Վայ, Հավիկ-Մարիկ,- կանչում է հետևից,- երկինքը փուլ է գալիս:
«Փոքրիկի խրատը»
Այ ժամացույց, ժամացույց,
Դու չե՞ս հոգնում խոսելուց,
Մի բերան հենց`տիկ, հա տիկ…
Բա դու չունե՞ս մի տատիկ,
Որ քեզ ասի.
— Սուս արա,
Գլուխներս դու տարար:
Հերիք խոսես ու շարժես
Այ ժամացույց, ժամացույց,
Դու չե՞ս հոգնում խոսելուց,
Մի բերան հենց`տիկ, հա տիկ…
Բա դու չունե՞ս մի տատիկ,
Որ քեզ ասի.
— Սուս արա,
Գլուխներս դու տարար:
Հերիք խոսես ու շարժես
Սլաքներ ու ճոճանակ,
Քո չափ թե որ ես խոսեմ,
Տատն ինձ կասի.
— Չաչանակ:
Հ․Թումանայն
Հ․Թումանայն «ՃԱՄՓՈՐԴՆԵՐԸ»
Աքլորը մի օր կտուրը բարձրացավ, որ աշխարհ տեսնի։ Վիզը ձգեց, երկարացրեց, բայց բան չտեսավ․ դիմացի սարը խանգարում էր։
― Քուչի՛ ախպեր, կարելի է դու գիտենաս, էն սարի ետևն ի՞նչ կա,― հարցրեց վերևից բակում պառկած շանը։
― Ես էլ չգիտեմ,― պատասխանեց Քուչին։
― Հապա մինչև ե՞րբ պետք է այսպես մնանք․ արի՛ գնանք մի տեսնենք՝ աշխարհումս ինչ կա, ինչ չկա։
Շունն էլ համաձայնեց։ Խոսքը մին արին ու փախան։
Գնացին, գնացին, իրիկունը հասան մի անտառ։ Գիշերը մնացին էնտեղ։ Շունը պառկեց մի թփի տակ, իսկ աքլորը բարձրացավ մոտիկ ծառին, քնեցին։
Լուսադեմին աքլորը կանչեց՝ ծուղրուղո՜ւ։
Մի աղվես լսեց աքլորի ձայնը։
― Վա՜հ, սա որտեղի՞ց դուրս եկավ, ա՜յ լավ նախաճաշիկ,― մտածեց աղվեսը ու վազեց։
― Բարի՛ լուս, սանահեր աքլոր։ Ի՞նչ ես շինում էս կողմերը։
― Գնում ենք աշխարհ տեսնելու,― պատասխանեց աքլորը։
― Օ՜, ինչ լավ բան եք մտածել,― խոսեց աղվեսը։― Քանի ժամանակ է ես էլ կարգին ընկերի եմ ման գալի։ Ինչ լավ էր՝ պատահեցինք։ Դե՜, ցած արի, որ չուշանանք։
― Ես համաձայն եմ,― ասավ աքլորը.― տես, թե ընկերս էլ համաձա՞յն է, ցած գամ՝ գնանք։
― Որտե՞ղ է ընկերդ։
― Էն թփի տակին։ «Սրա ընկերն էլ երևի իր նման մի աքլոր կլինի․ էս էլ իմ ճաշը»,― մտածեց աղվեսը ու վազեց թփի կողմը։ Հանկարծ որ շունը դուրս եկավ, աղվեսը, պո՜ւկ, փախավ, ո՜նց փախավ։
― Կա՛ց, աղվե՛ս ախպեր, մի վռազի, մենք էլ ենք գալի, էդպես ընկեր չի՛ լինի,― ծառի գլխից ձայն էր տալիս աքլորը։
ԷՍ ԷՆ Է
(հատված)
Էս էն տունն է, որ շինել է վարպետ Օհանը։
Էս էն ցորենն է, որ պահած է էն տանը,
որ շինել է վարպետ Օհանը։
Էս էն մուկն է, որ կերել է էն ցորենը,
որ պահած է էն տանը,
որ շինել է վարպետ Օհանը։
Էս էն կատուն է, որ բռնել է էն մկանը,
որ կերել է էն ցորենը,
որ պահած է էն տանը,
որ շինել է վարպետ Օհանը։
Էս էն շունն է, որ գըզել է էն կատվին,
որ բռնել է էն մկանը,
որ կերել է էն ցորենը,
որ պահած է էն տանը,
որ շինել է վարպետ Օհանը։
Ամպը եկավ նստեց սարին,
Նստեց սարի սուր կատարին։
— Լըսի՛, պապի՛, ասավ նրան,
Լավ օրերըդ անցան, կորան.
Խիստ սոսկալի
Ցուրտ է գալի։
Ասավ, գնաց։
Սարը կամաց
Մտավ սիպտակ
Վերմակի տակ։
ԾԱՂԻԿՆԵՐԸ /Հովհաննես Թումանյան/
― Ո՞ւր գնացին ծաղիկները…
― Սո՜ւս. քնած են հողի տակ,
Տաք ծածկված ողջ ձմեռը
Ձյուն-ծածկոցով սպիտակ։
Կգա գարնան արևն էլ ետ
Իր շողերով կենդանի,
Ձմռան սաստիկ ցրտերի հետ
Ձյուն-ծածկոցը կըտանի։
«Ելե՛ք, կասի, իմ մանուկնե՛ր»,
Ու հենց նրանք իմանան,
Դուրս կըհանեն գլխիկները,
Աչիկները կըբանան։
Գարուն
Աթաբեկ Խնկոյան
Ձմեռն անցավ,
Եկավ գարուն…
Ձյունը հալվեց,
Լցվեց առուն:
Արև ծագեց
Արևելքից,
Ծիլեր քաշեց
Գետնի տակից:
Տաք հարավից
Եկան հավքեր,
Բույն հյուսեցին
Ընկեր-ընկեր:
Ծառը պտկեց,
Տվեց բողբոջ,
Աղբյուրն հանեց
Անուշ խոխոջ:
Փռվեց կակաչ
Սարի լանջին,
Կարմրեց մորին
Թփի միջին:
Դաշտը թավիշ
Զգեստ հագավ,
Կանգնեց քարին
Երգեց կաքավ:
Արոտ գնաց
Ծնած մաքին,
Կաթը տվեց
Անուշ ձագին:
Գեղամ Սարյան «Ձյուն»
Ձյո՛ւն, փափո՛ւկ ձյուն, սպիտա՛կ ձյուն,
Զգո՛ւյշ իջի՛ր դաշտերին,,
Ծաղիկները մտել են քուն,
Հողն է նրանց անկողին:
Հանդա՜րտ, կամա՜ց իջի՛ր այնպես՝
Ծաղիկները չարթնանան,
Ծածկի՛ր նրանց քնքուշ ու հեզ,
Զգո՜ւյշ, զգո՜ւյշ անսահման:
Ձյո՛ւն, փափո՛ւկ ձյուն, սպիտա՛կ ձյուն,
Հանգի՜ստ, խաղա՛ղ իջի՛ր վար,
Ծաղիկները մտել են քուն,
Ծաղիկները ցրտահար:
Առաջին ձյունը
Հովհաննես Թումանյան
– Վա՜յ, մայրիկ ջան, տե՛ս՝
Բակն ու դուռը լի
Ինչքա՜ն սպիտակ
Թիթեռ է գալիս…
Այսքան շատ թիթեռ
Չեմ տեսել ես դեռ։
– Չէ, ի՛մ անուշիկ,
Թիթեռներ չեն էդ,
Թիթեռներն անցան
Ծաղիկների հետ։
Էդ ձյունն է գալիս,
Փաթիլն է ձյունի,
Որ կարծես սպիտակ
Թիթեռնիկ լինի։
Աթաբեկ Խնկոյան․ Ձմեռ
Ծառը մերկացավ,
Զրկվեց տերևից,
Ձյունի փաթիլներ
Իջան վերևից։
Ձյուն ու ցուրտ եկան,
Առու, գետ լռեց,
Իր արծաթ գորգը
Ձմեռը փռեց։
Ձյունը ծնկահար
Նստեց մեծ ճամփին,
Սպիտակ հյուսերը
Կիտեց գետափին։
Կոմիտաս. Աշուն օր
Սևուկ ամպեր վար եկան
Օրան, օրան,
Սարի վրա շար եկան։
Ծագեց առավոտ
Պաղեց, սառավ օդ։
Տեղաց անձրև մաղ տալով,
Մարմանդ-մարմանդ,
Հոգնած տերև շաղ տալով։
Երկիր քուն դրավ,
Եվ թռչուն թռավ։
Ա՜յ փոքրիկներ, ա՜յ սիրուններ,―
Ասավ քամին տերևներին,―
Աշուն եկավ, մոտ է ձմեռ,
Ի՞նչ եք դողում ծառի ծերին։
Ոսկի, դեղին, վառ ծիրանի
Գույներ հագեք խայտաբղետ
Ու ճյուղերից ձեր մայրենի
Եկե՛ք ինձ հետ, փախե՛ք ինձ հետ…
Եկե՛ք տանեմ հեշտ ու անթև,
Անհետ ճամփով, անհայտ տեղեր,
Չեք իմանա այսուհետև
Էլ ինչ է դող, ինչ է ձմեռ…
Տերևները հենց լսեցին,
Նախշուն, նախշուն գույներ հագան,
Սըվսըվալով տխուր երգեր՝
Քամու թևին թռան, փախան։
Դեղնած դաշտերին
Իջել է աշուն,
Անտառը կրկին
Ներկել է նախշուն։
Պաղ-պաղ մեգի հետ
Փչում է քամին,
Քշում է տանում
Տերևը դեղին։
Տխուր հանդերից
Մարդ ու անասուն
Քաշվում են կամաց
Իրենց տունն ու բուն։
Բզեզի դպրոցը
Հ․Թումանյան
Վարպետ Բըզեզն ամռան մի օր
Դըպրոց բացեց մեծ ծառի տակ
Ու հավաքեց թիթեռ, ճանճ, բոռ,
Մըժեղ, մըրջյուն, մըլակ, մոծակ…
— Գիտե՞ք, ասավ, իմ փոքրիկներ,
Պիտի սովրեք, սովրեք անվերջ,
Որ իմանաք ինչ է ձեզ պետք,
Ինչ կա ձեր շուրջն ու կյանքի մեջ։
Պիտի սովրեք, սովրեք էնքան,
Մինչև դառնաք ինձ պես վարպետ։
Դե նըստեցեք հիմի հանդարտ,
Ինչ որ կասեմ՝ կըրկնեք ինձ հետ։
Ա. Անթառամ, Բ. Բարձմենակ.
Գ. Գաղտիկուռ, Դ. Դըդում…
Է՜յ, դու մորե՜խ, դեսն ականջ դիր,
Ի՞նչ ես էդտեղ կըտըրտում։
Ե. Երիցուկ, Զ. Զանազան,
Է. էշխըրտուկ, Ը. Ընկուզ…
Մի՛ աղմըկեք, հանաք հո չի՞.
Թիթե՛ռ, հանգի՛ստ, մոծակ, սո՛ւս։
Մի՛ խառնըվեք, չեմ սիրում ես
Էդպես աղմուկ, աղաղակ։
Թ. Թըրթընջուկ, Ժ. Ժախ ու բոխ,
Ի. Իշառվույտ, Լ. Լեղակ։
Խ. Խընձորուկ, Ծ. Ծիրան,
Կ. Կըռոթուկ, Հ. Հաղարջ…
― Տե՛ս, վարժապետ, էս մըլակին,
Ինձ ասում է՝ սարի արջ։
— Ա՛յ տղա, է՜յ, չեն հայհոյիլ։
Տըզզան հիմար անասուն…
Ձ. Ձըմերուկ, Ղ. Ղանձլամեր,
Ճ. Ճարճատուկ, Մ. Մասուր։
Դու, է՜յ ծըղրիդ, ո՞նց ես նըստել.
Գըլուխդ— ետ, մեջքըդ— դուրս։
Յ. Յունապի, Ն. Նունուֆար,
Շ. Շագանակ, Ո. Ողկույզ։
— Վա՜յ, էս ինչե՜ր կան՝ դասերում.
Ողկույզը ես շատ եմ սիրում…
— Իսկ ես կաղամբ կուտե՜մ, կուտե՜մ…
— Իսկ ես՝ ծիրան… — իսկ ես՝ կոտեմ…
Ձեզ չեն հարցնում՝ ի՛նչ կուտեք դուք
Քընաթաթախ՝ առտեհան։
Չ. Չինարի, Պ. Պատատուկ
Ջ. Ջըրկոտեմ, Ռ. Ռեհան։
Ս. Սերկևիլ, Վ. Վարդենի,
Տ. Տերեփուկ, Ց․ Ցաքի…
Ո՜ւհ, մարդ քարից պիտի լինի,
Ձեր մեջ գըլուխ կըճաքի։
Փ. Փըրփըրրուկ. Ք. Քարասոխ,
Օ. Օֆ, պըրծանք վերջապես…
Դե գնացեք, վաղը կգաք
Անգիր արած ջըրի պես։—
Ու հավաքած թիթեռ, ճանճ, բոռ,
Մըժեղ, մըրջյուն, մըլակ, մոծակ,
Վարպետ Բըզեզն՝ ամառն էսպես
Դաս էր տալիս մի ծառի տակ։
Ա՜Յ, ՔԵԶ ՇԱԲԱԹ
Ջ.Ռոդարի
Արթնացա երկուշաբթի,
Հորանջեցի երեքշաբթի,
Չորեքշաբթի անուշ-անուշ ձգվեցի,
Հինգշաբթի կրկին քնեցի:
Քնեցի ուրբաթ, շաբաթ,
Ու գործի չգնացի:
_ Կորչի գործը,-ասացի:
Լավ էր՝ արդեն կիրակի
Ամբողջ օրը քնեցի:
Թորոսի որդին մի ծույլ տղա էր, ոչ գիր էր սովորում և ոչ մի արհեստ:
— Ինչ արհեստ սովրիմ, փնթփնթում էր նա,- կլեկչությունը շատ լավ արհեստ է, բայց բոբիկ ոտքով ամանում կանգնել, արագ պտտել. այդ այնքան հեշտ չէ: Ավելի հեշտ է փուքսի փչելը, բայց այդ իմ ձեռքում երկար չեն թողնիլ: Վարպետ էլ դառնամ, ինչ եմ անելու. պետք է մատներով փոքր – ինչ բամբակով տաք -տաք պղնձին նաշադիր քսեմ, ձեռքերս այրեմ: Չէ, այդ իմ բանը չէ:
-Դարբնի մոտ կերթամ, այնտեղ էլ փուքս կա, ձմեռն էլ տաք է. բայց մեծ ուժ պետք է այդ գործի համար: Ահագին մուրճով երկաթը ծեծել, որ նա տափակի, ես այդ չեմ անի, ինչ կուզի լինի:
-Նալբանդը լավ է, մեխի ծայր սրել և պայտեր շտկել, այդ շատ դժվար չէ. բայց մեկ ամեհի ձիու ոտք բռնել, ծնկանը դնել, երկյուղալի է. ձիու աքացին իմ ընկերների ապտակից թունդ է: Չէ, իմ կարծիքով այդ իմ բանը չէ:
-Դերձակությունը մաքուր արհեստ է, լավ միտս ընկավ: Բայց ինչ եմ ասում, ամբողջ օրերով ծալպատակ նստել, գլուխը քաշ գցած ՝կարել ու կարել, ոչ խաղալ կըլնի և ոչ վազվզել: Չէ այդ էլ բան չէ:
-Ինչու չգնամ որմնադիր դառնամ, բարձր պատերի ծայրերին կանգնեմ, այնտեղից կանչեմ — “Քար ու կիր տվեք, ցեխ ուղարկեցեք, աղյուս ձգեցեք”: Այսպես կգոռամ և կհրամայեմ, որ աշխարհք տեսնի, թե ես վարպետ եմ, գործս լավ գիտեմ: Բայց վայ թե հանկարծ այդ բարձր տեղից ոտքս սլկըհի և թրմփալով ներքև գլորվեմ, հոգիս ավանդեմ: Չէ, այդ հեշտ գործ չէ, և ոչ իմ բանն է:
-Երևի չկա մի այնպես արհեստ, որ ես հավանեմ, գնամ սովորեմ: Թե դյուրգյար դառնամ, ոտքս կկտրեմ. կոշկակար դառնամ, ձեռքս կծակեմ, ոսկերիչ դառնամ, մատներս կայրեմ, թե բրուտ դառնամ, ցեխ պիտի կոխ տամ, վարժարան գնամ, գիր պիտի սովրիմ: Չէ, իմ կարծիքով ամենից լավն է, ամենից հեշտը ոչինչ չշինել, ոչինչ չսովրել:
-Ինչ անշնորհք ճանճ ես դու, ամբողջ օրը ծաղկից ծաղիկ ես թռչկոտում և ոչ մի բանի պետք չես գալիս:
-Իսկ դու, հավիկ-մարիկ, ի՞նչ ես շինում,- հարցրեց մեղուն:
-Մի՞թե չգիտես, թե ինչ եմ շինում, ես քեզ նման պարապ-սարապ չեմ տզտզում: Ես օրը մեկ ձու եմ ածում, մեկ ձու, գիտե՞ս մեկ ձուն քանիս է:
-Գիտեմ, գիտեմ, հասկացա: Բայց ես մինչև հիմա կարծել եմ, թե դու օրը հարյուր ձու ես
ածում:
— Ինչպե՞ս կարելի է օրը հարյուր ձու ածել, անխելք մեղու:
— Ապա եթե քո ածածդ ընդամենը մի ձու է, էլ ինչո՞ւ ես հարյուր անգամ կչկչում, թե հա˜յ,
հարա˜յ, լսեցեք, որ ձու եմ ածել: Իմ կարծիքով ՝ այսքան կչկչալուն մի ձուն շատ քիչ է:
Այնպես չէ՞ իմաստուն հավիկ -մարիկ:
— Բայց դու ի˜նչ ես շինում, դու, որ իմ մի ձուն քիչ ես համարում:
-Ես ինչ որ շինում եմ, քեզ պես կչկչալով չեմ հայտնում ուրիշներին: Ես գլուխս քաշ գցած,
մեղր եմ շինում: Գիտե՞ս ինչ է մեղրը: Դա հավի կերակուր չէ, քո խելքի բանը չէ, հավիկ —
մարիկ:
Լիանա Ռոզիկյան և 5 տարեկաններ 